Dit is de titel van het boekje dat alle leerlingen van groep 8 krijgen na de presentatie van Sandra van Dam. Zij werkt bij Stadsmuseum Tilburg en een van haar taken is educatieve presentaties geven aan scholen. Om de 80 jaar bevrijding te gedenken heeft Erfgoedcentrum ’t Schoor samen met de leerkrachten van groep 8 van de Wichelroede en De Mortel een programma bedacht om de kinderen bij dit heugelijke feit te betrekken. De presentatie van Sandra vormt de inleiding bij de verdere activiteiten: Bezoek aan de oorlogskamer van Erfgoedcentrum ‘t Schoor, het bekijken en praten over de Struikelsteen die bij Felixhof gelegd is en het bezoeken van de oorlogsgraven op het kerkhof van Udenhout. 80 jaar bevrijding, dat is voor kinderen van 12 al heel lang geleden. Toch is het een deel van de geschiedenis die nog leeft en waarvan ook nog dingen in Udenhout zijn terug te vinden. Sandra geeft een interactieve presentatie, ze vertelt, bevraagt, legt uit heeft alle aandacht en betrekt iedereen die zijn vinger op steekt. Het is opvallend hoeveel de leerlingen weten van de oorlogen die nu spelen en waarvan ze dagelijks beelden op de televisie zien. Ook de Eerste en de Tweede Wereldoorlog is bekend. Oorlog speelt bij deze leeftijd dus echt. Op een soepele manier vlecht Sandra datgene wat de kinderen weten en wat ze hun wil meegeven in elkaar.

Uiteindelijk gaat ze praten over wat de Tweede Wereldoorlog voor gevolgen heeft gehad voor de mensen van Udenhout. Wij zijn er relatief gezien goed afgekomen. Op de vraag wie iets weet van verhalen uit de familie komen verrassende opmerkingen:
“Mijn opa zijn fiets was door de Duitsers gestolen maar die is hij dezelfde dag nog terug gaan halen”. ”Mijn overgroot opa en oma zijn uit Polen komen vluchten en die woonden toen in Udenhout”, “Ik ben een Joods meisje”. “Volgens mij hadden mijn opa en oma ook onderduikers”.

Een aantal gevolgen op een rijtje: Verduistering, alle ramen moeten worden afgedekt zodat er geen licht naar buiten komt, koplampen afdekken door een heel klein gaatje kun je nog iets zien, alles op de bon, inkwartiering van Duitse soldaten, de avondklok, gebruik van een knijpkat i.p.v. een zaklamp, inleveren van koperen en nikkelen voorwerpen om van dat metaal weer munitie te kunnen maken enz. geen gevaarlijke en enge dingen maar je moest wel doen wat er gezegd werd. Jongens die in Duitsland moesten werken en die niet wisten wanneer ze weer terug konden komen. In Udenhout zijn ook een aantal “oorlogsmonumenten”. In het kapelletje staan de namen van degenen die gestorven zijn ten gevolge van de oorlog. Het kapelletje is gebouwd uit dankbaarheid. Bij Bosch en Duin is een schaal die de tranen opvangt van de familie van de slachtoffers die doodgeschoten zijn. Er zijn verzetsmensen omgekomen en we weten nog steeds niet waar die begraven zijn. Het plaatsen van de struikelstenen is eigenlijke ook een nieuw monument. Aandenken aan degenen die hier gewoond hebben.

Het was een boeiende morgen waarbij goed geluisterd werd. Het boekje Wij herdenken en Vieren wordt in de klas nog behandeld en zal zeker nog meer kennis op leveren. Kortom een boeiend programma rond een belangrijke gebeurtenis. 
Voor de school liggen vier stenen in de vorm van een ster met de namen van kinderen van groep 8 die van school af zijn. Geen struikelstenen maar “doorstapstenen”. Zij hebben nog een hele toekomst voor zich en daar moeten we dankbaar voor zijn. 

Tekst en foto’s: Nel van Iersel, De Wegwijzer